φαινομενοκρατία

Φιλοσοφική θεωρία σύμφωνα με την οποία υπάρχουν μόνο φαινόμενα, γεγονότα δηλαδή που σημειώθηκαν στο χρόνο ή στο διάστημα, και μπορούν να γίνουν αντικείμενα εμπειρίας. Επειδή το άμεσο αντικείμενο της εμπειρίας είναι πάντοτε μία παράσταση, η ιστορία της φ. συμπίπτει σε πολλά σημεία με εκείνη του ιδεαλισμού. Ο Μπέρκλεϊ αρνείται να παραδεχθεί την υλική ουσία. Σύμφωνα με τις φιλοσοφικές του αντιλήψεις, υπαρκτά είναι μόνο τα «πεπερασμένα» πνεύματα και το άπειρο πνεύμα, ο Θεός. Ο Χιουμ εξάλλου αρνιόταν να παραδεχθεί την πραγματική υπόσταση, όχι μόνο των σωμάτων, αλλά και των πνευμάτων. Η ιδέα του εγώ, όπως και η ιδέα των σωμάτων, καταλήγει στην ιδέα μιας σύνθεσης συνειδησιακών καταστάσεων. Οι αρχές πάνω στις οποίες στηρίζονται οι νόμοι των φαινομένων, όπως η αρχή της αιτιότητας, δεν έχουν απόλυτο κύρος. Είναι απλές νοητικές συνήθειες, τα αποτελέσματα της εμπειρίας και του συνειρμού των ιδεών. Από αυτό το συμπέρασμα προέρχεται και ο σκεπτικισμός του Χιουμ απέναντι στο απόλυτο κύρος και στην καθολικότητα των φυσικών νόμων. Ο Καντ θεωρεί ως προσιτή στο ανθρώπινο πνεύμα τη γνώση των φαινομένων μόνο. Αλλά, σύμφωνα με την αντίληψη του ίδιου, από το γεγονός ότι τα φαινόμενα είναι απλές παραστάσεις, υπακούουν αναγκαστικά στους νόμους του πνεύματος ή κατηγορίας της νόησης. Εκτός από τα υποκείμενα που έχουν συνείδηση, πράγματα καθαυτά νοούμενα δεν υπάρχουν.

* * *

η, Ν

(παλ. τ.) (φιλοσ.) ο φαινομεναλισμός.

[ΕΤΥΜΟΛ. < φαινόμενο + -κρατία (< -κράτης < κράτος), πρβλ. δημο-κρατία].